ก่อนอื่นขออธิบายคำว่า ลาย ให้ทุกท่านได้รู้จักกันก่อนนะคร้ายจะได้ไม่งง
คำว่า ลาย หมายถึง ท่วงมำนองเพลงที่ใช้เป่าหรือบรรเลง ด้วยเครื่องดนตรีอีสาน ซึ่งลายก็คือเพลงนั้นเอง เพลงทีใช้กับ พิณ เป็นเพลงที่มาจากลาย แคน มีหลายลาย เช่น ลายน้อย ลายลำเพลิน ลายนกไทรบินข้ามทุ่ง ลายแมลงภู่ตอมดอก ลายลมพัดไผ่ ลายกาเต้นก้อน ลายแม่ฮ้างกล่อมลูก ลายไล่งัวขึ้นภู ลายโป้ซ้าย เป็นต้น แต่ก็ยังมีอีกหลายลายที่ยังไม่ได้กล่าวถึงนะคร้าบ
เพื่อให้เป็นแนวทางสำหรับท่านที่กำลังเริ่มหัด ดีด เป่า พิณแคน จึงได้นำเอาโน๊ตลายพิณ แคน มาฝากพี่น้องอีสานเฮา โดยเริ่มจากโน๊ตแคนก่อนนะคร้าบ
โน๊ตของแคนมีทั้งหมด 7 ตัว
ลูกแคน แคนแบบที่ ลายใหญ่ ลายน้อย ลายเซ
1 Am Dm Em
2 Gm Cm Fm
3 Bm Em F#m
4 Dm Gm Am
ที่นี้มาดูลาย แคน นะคร้าบ
มาดูลายแคนกันครับว่ามีทั้งหมดกี่ลาย
ลายล่องใหญ่
ลายเดี่ยวแคนล่องใหญ่
- - ด ล - - ซ ม - - ล ม - - ซ ม - - ร ม - - ด ม - - ร ม - - ด ม
- - ร ม - - ด ม - - ร ซ - - ร ม - - ล ม - - ซ ล - - ม ล - - ซ ล
- - ม ล - - ซ ล - - ด ล - - ซ ล - - ม ล - - ซ ล - - ด ล - - ซ ล
- - ด ล - - ร ล - - ด ล - - ซ ล - - ด ล - - ร ล - - ด ล - - ซ ล
- - ด ล - - ร ล - - ด ซ - - ด ซ - - ล ม - - ล ม - - ซ ม - - ร ม
- - ด ม - - ร ม - - ด ม - - ร ม - - ด ม - - ร ซ - - ร ม - - ล ม
- - ซ ร - - ม ด - - ม ร - - ม ซ - - ม ร - - ม ด - - ม ร - - ด ท
- - ด ร - - ม ด - - ม ร - - ด ล - - ร ล - - ด ซ - - ด ซ - - ล ม
- - ท ล - - ท ซ - - ล ซ - - ท ล - - ร ท - - ร ล - - ท ล - - ท ซ
- - ล ซ - - ล ด - - ร ซ - - ร ม - - ล ม - - ซ ม - - ร ซ - - ร ม
- - ล ม - - ซ ม - - ร ซ - - ร ม - - ล ม - - ซ ร - - ซ ร - - ม ด
- - ล ร - - ล ด - - - ร - - ด ร - - - ด - - - - - - - ล - - - -
ลายเดี่ยวแคนสุดสะแนน
เกริ่น
- - - - - - - ซ - - - -
ซ ม ด ม ด ม ร ด ร ด ล ด ร ด ซ ล ด ล ด ล ด ร ซ ม ร ด ล ด ร ล ด ล
ร ด ล ด ซ ล ด ม - ด ร ด ล ซ - ร~ - - - ร - - - - - - - - - - - -
ท่อนที่ 1
- - - ซ - - - - - ล ซ ลด' - - ร' ล ด' ล ซ ซ ม ร ล ด ร ม ด ร~ - ร ด ซ
ล ซ ซ ซ ร' ล ด' ล ซ ม ด ร - ร ด ซ ล ม ซ ล ด ม ร ด ล ด - ด - - - -
ร ร - /ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ลร* ซล* มล* - - - ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ลร* ซด'* ม
- - ซ ล ด ล ซ ล - - ซ ล ด ล ซ ม ล ม ซ ล ด ม ร ด - - - - - - - -
ล ล ด ด ล ด - ล ด ม ร ด ล ล ด ร - - ด ซ ล ม ซ ล ล ม ร ด ล ด - ด
ร ร -/ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ล ซ ม - - ซ ล ด ล ซ ล - - ซ ล ด ล ซ ม
ล ม ซ ล ด ม ร ด ล ล ด ด ล ด - ล ด ม ร ด ล ล ด ร - - - - - - - -
- ร ด ซ ล ม ซ ล ด ม ร ด ล ด - ด - - - - - - - - - - - - - - -
ร ร - /ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ม ซ ลด' - - ร' ล - - ด' ซ ล ม ซ ม ร ม ร ด
ล ล ด ด ล ด - ล ด ม ร ด ล ล ด ร - - ด ล ซ - ม ซ ล ด ม น ด ล ด - ด
ร ร - /ซ ม ซ - ซ ม ซ ม ซ - ล ม ซ - - ซ ล ด ล ซ ม ล ม ซ ล ด ม ร ด
ล ด ล /ซ - ม ซ ล ด ม ร ด ล ล ด ร - ร ด /ซ ล ม ซ ล ด ม ด ร - ล ม ซ
ร ร /ร - ฟ - ฟ ด ม ด ร - ล ม ซ ร ม ร ฟ - ฟ - ฟ ด ม ด ร - ล ม ซ
ร ม ร /ด ร ด ซ ล ม ม ซ ด ร ม ร ด ล ด ล /ซ - ซ - ม ซ ร ล ด ซ ม ด ร
ม ซ ล /ด ซ ล ซ ม ล ม ซ ด ร ม ด ร - ซ - - - ซ - ม ซ ล ซ ม ด ด ม ร
ท่อนที่ 2
- - - ด - ล - { ด - ล ด ร} 6 รอบ - - - ด - - - - - - - - - - - - - - - -
ล ด ล /ด ร ล ด ล ร ด ล ด ร ล ด ม ร ด ร /ด ล ด ร ม ด ม ~ - ด ร ด ล ด
ร ม ด /ม ซ ด ล ด ล ด ร ล ด ม ร ด ร ด ล /ด ร ล ด ม ร ด ร ด ล ด ร ม
ด ม~ - /ด ร ด ล ด ร ล ล ด ร ด ล ด ร ล ล /ม ร ม ซ ด ล ซ ล ด ร ล ด ม
ร ด ร /ด ล ด ร ล ด ล ล ด ร ด ล ด ด ม ซ /ม ร ด ร ด - - ล ซ - - - -
- - ม ด ร ม ด ม ร ด ร ด ล ร ด ล - - ม ร ซ - - - - - - ม~ - - - -
- - ร ด - - ร ด - - ล ซ - - - ล
ลายแคนจบไปแล้วนะคร้าบทีนี้ก็เป็นลายพิณกันบ้างนะคร้าบมาดูกันเลย
ลายภูไทดำนา
- - - - - - - ด - ด ร ซ - ร - ม - - - - - - - ล - ล ซ ม - ร - ม
- - - - - - - ม - ม ร ม - ซ - ล - - - - - - - ด - ด ร ด - ซ - ล
- - - ด - ร - ด ร ด ร ม - ซ - ล - - - - - - - ซ - ซ ล ซ - ร - ม
- - - - - ซ - ม ซ ม ร ด - ร - ม - - - - - ซ - ม ซ ม ซ ร - ด ล ด
- ด ล ด ร ม ซ ล - ม - ร ด ล - ด - - - - - ซ - ร ม ร ด ล - ซ - ล
ลายภูไทดำนา เป็นจังหวะลายช้า เล่น 3 รอบ
ลายซำฮะ
- - - ด - ร - ม - ม ซ ม - ร - ม - - - ด - ร - ม - ม ซ ม - ร - ม
- - - ด - ร - ม ซ ล ซ ม - ร - ม - - - ด - ร - ม ซ ล ซ ม - ร - ม
- ล ด ล ด ล ด ซ ล ซ ล ด - ร - ม - ล ด ล ด ล ด ซ ล ซ ล ด - ร - ม
- - - ด - ร - ร - ล - ท ล ซ - ล - - - ด - ร - ร - ล - ท ล ซ - ล
- - - ร - ด ล ร - ด ม ร - ด ล ร - - - ร -- ด ล ร - ด ม ร - ด ล ด
- - - ด - ร - ด ร ด ร ม - ซ - ล - - - ด - ร - ด ร ด ร ม - ซ - ล
ลายซำฮะ เป็นจังหวะลายปานกลาง เล่น 3 รอบ ประกอบกับการรำซำฮะ
ลายมโหรี (บักกะโหล่ง) หรือ ลายกาบแก้ว กาบบัว
ทางอุบลฯจะเรียกลายกาบแก้ว กาบบัว
ท่อนที่ 1 จะเล่น 2 รอบ
- - - ม - - ม ม - ม - ล - - - ซ ล ท ด ร - - ร ร - ร - ซ - - - ล
ท ด ร ม - - ม ม - ม - ลํ - - - - - ล ด ล - - - ซ - ล ซ ล - - - -
- ร - ม ร ด ร ม - ฟ - ซ - - - - - ล ด ซ - - - ฟ - ม - ร - - - -
- ด - ท - - ร ด - ท - ล - - - ท ล ท ร ล ท ล ซ ม - ซ - ล - - - ล
ท่อนที่ 2 จะเล่น 2 รอบ
- ซ ล ด - - - ร ม ร ซ ม - - - - - ซ - ซ - ซ ล ด - ด ร ม - - - -
- - - ร - - - ด - ท - ล - - - ท ล ท ร ล ท ล ซ ม - ซ - ล - - - -
ท่อนที่ 3 จะเล่น 1 รอบ แต่จะล้อกัน พิณคู่แคน กับ โปลลางคู่โหวต
เมื่อรอบแรก พิณจะนำกับแคน โปงลางกับโหวตจะตาม
เมื่อรอบที่ สอง โปงลางกับโหวตจะนำ พิณกับแคนจะล้อตาม
- ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ซ ล - - - -ล้อ - ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ซ ล - - - -
- ม - ซ - ซ ม ซ ล ซ ม ซ - - - -ล้อ - ม - ซ - ซ ม ซ ล ซ ม ซ - - - -
- ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ซ ล - - - -ล้อ - ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ซ ล - - - -
- ม - ซ - ซ ม ซ ล ซ ม ซ - - - -ล้อ - ม - ซ - ซ ม ซ ล ซ ม ซ - ซ ล ด
ด ล ซ - ซ ม ร ม ร ด ร - - - ด ร ด ท ล - - - ด ร ด ท ล - - - ด
ร ด ท ล ท ล ซ ม - ซ - ล - - - ท ล ท ร ล ท ล ซ ม - ซ - ล - - - -
หมายเหตุ เล่นลายกาบแก้ว กาบบัว จะ เล่น 2 รอบ
หมายเหตุ เล่นลายกาบแก้ว กาบบัว จะ เล่น 2 รอบ
ทางอุบลฯจะนำมาเล่นประกอบการรำ ฟ้อนดอกบัว
ลายมโหรีอีสาน
- ล ด ร - ร ด ล ด ร - ด
- ล ด ล - ซ ล ด - ด - ร - ม ซ ม - - - - - ล - ม ซ ม ร ด ล ด ร ม
- ม ซ ล ด ล ซ ม ซ ม ร ด ร ม ด ร - - - - - ล ด ร - ม ซ ม ร ม ซ ล
- ล ซ ม - ม ซ ล ซ ม ซ ล ซ ม ซ ร - ม - ด ล ด ร ม ซ ล ซ ม ซ ร ม ด
- ม ซ ม ร ม ซ ร ม ร ด ล ด ร - ด - ม ซ ม ร ม ซ ร ม ร ด ล ด ร - ด
เล่น 3 รอบ
ลายน้ำโตนตาด
- - - ด - - - ด - - - ด - ด - ซ - ล - ด
- ด ซ ล - ด - ร - ม - ร - ด ล - ด - - - - - - - - - ด - ซ - ล - ด
- ด ซ ล - ด - ร - ม - ร - ด ล - ด - ด ซ ล - ด - ร - ม - ร ด ล ด ล
- ด ซ ล - ร - ด - ด - ล ด ล ด ซ - - - - - ล ด ซ - ล ด ซ - ล ด ซ
- - - - - ล ด ซ - ล ด ซ - ล ด ซ - - - - - - - ด - - - ด - - - ด
- - - - - ม ซ ม - ม ซ ม ร ม ซ ด - - - -ล้อ - ม ซ ม - ม ซ ม ร ม ซ ด
- - - - - ม ซ ม - ม ซ ม ร ม ซ ล - - - -ล้อ - ม ซ ม - ม ซ ม ร ม ซ ล
- - - - - ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ร ม - - - -ล้อ - ม ซ ด - ด ร ซ ร ม ซ ม
- - - - - ม ซ ล ซ ล ด ล ซ ม ร ม - - - -ล้อ - ม ซ ด - ด ร ซ ร ม ซ ม
- - - - - ม ซ ร ม ร ด ล ด ร - ด - ล - ม - ซ - ร ม รด ล ด ด ร - ด
ลายน้ำโตนตาด เป็นจังหวะลายปานกลาง เล่น 2 รอบ รอบแรกให้เล่นพร้อมกัน
รอบสอง ลายนี้ จะล้อกันทั้งหมด โหวต - แคน - โปงลาง - และ พิณ จบแล้วก้ค่อยๆ ลง ครับ